Του Αναστάσιου Λίμουρα – Ψυχολόγος Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ο στρεσογόνος παράγοντας αποτελείται από γεγονότα που λειτουργούν ως ερέθισμα σωματικού ή ψυχολογικού χαρακτήρα, που προκαλεί ένταση στον άνθρωπο. Ανάλογα με το χρόνο εμφάνισης, τη διάρκεια, τη συχνότητα και την ένταση, οι στρεσογόνοι παράγοντες διακρίνονται σε 4 βασικούς τύπους:
- Βραχυπρόθεσμοι – οξείς, χρονικά περιορισμένοι
- Χρόνιοι ή μακροπρόθεσμοι
- Καθημερινοί
- Προκαλούμενοι από σοβαρές αλλαγές
Ανάλογα με την προέλευση του στρεσογόνου παράγοντα επίσης διακρίνονται σε:
- Εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες
- Εσωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες
Εξωτερικοί όπως: σημαντικές αλλαγές στη ζωή μας, προβλήματα στην εργασία και τις σχέσεις μας, οικονομικές δυσκολίες, υπερβολικά φορτωμένο πρόγραμμα, απαιτήσεις παιδιών και οικογένειας.
Εσωτερικοί όπως: αδυναμία να αποδεχτούμε την πραγματικότητα, αρνητική-απαισιόδοξη σκέψη, μη ρεαλιστικές προσδοκίες, τελειομανία.
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση ορίζει ότι αυτή η ομάδα διαταραχών χαρακτηρίζεται από σωματικά συμπτώματα τα οποία οφείλονται σε συγκινησιακούς παράγοντες. Η αμερικανική ταξινόμηση περιλαμβάνει τις ψυχοσωματικές παθήσεις υπό την ονομασία «ψυχοφυσιολογικές διαταραχές» κατά περικλείει πλήθος διαταραχών που αφορούν στο δέρμα, το μυοσκελετικό σύστημα, το αναπνευστικό σύστημα, το καρδιαγγειακό σύστημα, το αιμοποιητικό σύστημα, το γαστρεντερικό σύστημα, το ουρογεννητικό σύστημα και το ενδοκρινικό σύστημα.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Τα συμπτώματα ή αντιδράσεις μας στο άγχος διακρίνονται σε σωματικές, γνωσιακές, συμπεριφορικές και ψυχολογικές. Μερικά από τα σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν τα εξής: πονοκέφαλο, διαταραχές στον ύπνο, ταχυκαρδία, εφίδρωση, πιασμένους μύες καθώς και ενοχλήσεις στο στομάχι. Τα παραπάνω είναι εύκολα αναγνωρίσιμα. Καθένα από τα συμπτώματα αυτά μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη βλάβη στον ανθρώπινο οργανισμό εάν συνεχιστεί για πολύ. Για παράδειγμα, από την έκκριση αδρεναλίνης και νορ-αδρεναλίνης στο αίμα αυξάνεται ο καρδιακός παλμός και η πίεση, καθώς και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος καρδιαγγειακών διαταραχών ή βλάβης στο συκώτι. Επίσης η έκκριση των ορμονών του θυρεοειδούς στο αίμα οδηγεί σε εξάντληση, απώλεια βάρους και γενικά σωματική κατάρρευση. (Morgan 1987, Dunn & Dishman 1991).
Άτομα με αγχώδεις διαταραχές εμφανίζουν αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα κυρίως από παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος. Η αυξημένη θνησιμότητα ατόμων με αγχώδεις διαταραχές έχει συσχετισθεί με την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και την κατάχρηση καπνού, που θεωρούνται παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις. Εξάλλου έχει υποστηριχθεί ότι το άγχος οδηγεί σε παρατεταμένα αυξημένη συμπαθητική δραστηριότητα και σε αύξηση της χοληστερόλης του πλάσματος προδιαθέτοντας σε καρδιαγγειακές διαταραχές. (Morgan 1987, Dunn & Dishman 1991).
Στον γενικό πληθυσμό έχει επισημανθεί μία αυξημένη συχνότητα αποπειρών αυτοκτονίας αλλά και αυτοκτονιών των ασθενών με κυρίως χρόνιες, αγχώδεις διαταραχές και διαταραχή πανικού. Βέβαια, η συννοσηρότητα των αγχωδών διαταραχών με κατάθλιψη, ο αλκοολισμός, η κατάχρηση ουσιών και η χρόνια και επώδυνη σωματική πάθηση αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας Το στρες συνδέεται με την κατάθλιψη, την ευερεθιστότητα, την επιθετικότητα, και την αίσθηση της προσωπικής δυστυχίας. Συνδέεται, επίσης, με δευτερεύοντα προβλήματα υγείας, όπως κρυολογήματα, γρίπη, έλκος στομάχου.
Στρατηγικές αντιμετώπισης
Οι τεχνικές αντιμετώπισης περιλαμβάνουν τις προσπάθειες του ατόμου να διαχειριστεί συγκεκριμένες εσωτερικές ή εξωτερικές απαιτήσεις. Διακρίνονται βάσει δύο διαστάσεων:
α) επικέντρωση στο πρόβλημα
β) επικέντρωση στο συναίσθημα
Πρέπει να αρχίσει να δίνει προσοχή στη φυσική και συναισθηματική του υγεία. Όταν το άτομο φροντίζει τις ανάγκες του είναι πιο δυνατό και ανθεκτικό στο άγχος. Όσο καλύτερα αισθάνεται τόσο καλύτερα εξοπλισμένο είναι, ώστε να διαχειριστεί το εργασιακό άγχος χωρίς να εξουθενώνεται. Η φροντίδα της σωματικής και πνευματικής υγείας δεν απαιτεί ριζική αναθεώρηση του τρόπου ζωής.
